Mevlidin Tarihçesi

Hz. Muhammed (s.a.s)’in doğum yıldönümü kutlamalarına, Hulefa-ı Raşidin, Emevî ve Abbasi dönemlerinde rastlanmamaktadır. Kutlamalar, İslam ülkelerinde belli bir dönemden sonra başlamıştır. İlk defa Fatımî Şii devletinde Muiz Lidinillah tarafından resmi devlet töreni şeklinde düzenlenmiştir. Daha sonra da Eyyubîler zamanında Erbil Atabegi Muzaferrüddin Kökböri’nin bu kutlamayı halka açık bir şenlik şeklinde yaptığı bilinmektedir.  

Endülüslü seyyah İbn Cübeyr’in 1183 yılında Mekke’ye yaptığı seyahatini anlattığı hatıratından, Hz. Peygamber (as)’in doğum gününde, dünyaya geldiği evin ziyarete açıldığını öğreniyoruz.

Mısır’daki kutlamalar, Memlükler döneminde de (1250-1517) ihtişamlı bir şekilde devam etmiştir. Kuzey Afrika ve Endülüs’te, ise Müslüman halkın, Hıristiyan bayramlarını kutlamalarını önlemek amacıyla(,) kadı Ebü'l- Abbas Ahmed es-Sebtî el-Azefî tarafından “veladet kutlamaları” şeklinde başlamıştır. Tunus’ta Sultan Ebû Fâris Abdülaziz el-Mütevekkil zamanında (1394-1434) başlayan Mevlid kutlamaları, Hüseynîler zamanında (1705-1957) Osmanlılar örnek alınarak bir devlet törenine dönüştürülmüştür.  

Osmanlı’da III. Murat, 1588 yılında resmi olarak mevlid kutlamalarını başlatmıştır. Ancak gayr-ı resmi olarak bu tarihten önce de kutlamaların yapıldığı ve Süleyman Çelebi’nin 1409’da meşhur mevlidini yazdığı bilinmektedir. 1910 yılı itibariyle Mevlid, Osmanlı Devletinde resmi bayram olarak ilan edilmiştir. Cumhuriyet’ten sonra ise bu bayram kaldırılmıştır.

Günümüzde mevlid, Suudi Arabistan dışında, Kuzey Afrika’dan Endonezya’ya kadar İslam ülkelerinin bazılarında resmi bazılarında gayr-ı resmi olarak kutlanmaktadır. Türkiye’de ise Hz. Peygamber'in kutlu doğumu, 1989 yılına kadar Kamerî takvime göre Rebiülevvel ayının 12. gecesinde Mevlid kandili olarak kutlanmaktaydı. 1994 yılından itibaren Miladi takvim esas alınarak 14-20 Nisan tarihleri arasında, Diyanet İşleri Başkanlığı ve Türkiye Diyanet Vakfı’nın ortaklaşa organize ettikleri “Kutlu Doğum Haftası” adı altında çeşitli etkinlikler düzenlenmektedir.

Kaynak: Ahmet Özel; Divan İlmî Araştırmalar; 2002/1; s. 235-246.