DİMYATÎ
Abdülmü'min b. Halef Ebu Muhammed ŞerefüddinAbdülmü'min b. Halef b. Ebi'I-Hasened-Dimyatî(ö. 705/1306) Muhaddis.
Hayatı: Dimyatî, ((613 - 705 هـ = 1217 - 1306 مMısır Dimyat’ta doğdu. Kahire'deki Zahiriyye Medresesi'nde hadis okuturken aniden rahatsızlanarak vefat etti.[1]
Tahsili: Tahsil hayatına Dimyat'ta fıkıh okuyarak başladı. Daha sonra hocası onu hadis öğrenmeye teşvik etti. İskenderiye’ye gitti. Buradaki muhaddislerden faydalandı. Kahire’de dönemin ünlü hadis âlimlerinden ders aldı ve onlardan rivayetlerde bulundu. Hac için gittiği Mekke ve Medine'de kaldı. Yenbü'a gitti. Buradan Suriye'ye geçti. Orada bir yandan hadis okuturken bir yandan da başka muhaddislerden hadis rivayet etti. Suriye'den Bağdat'a gitti. Musul ve Humus gibi ilim merkezlerini dolaştı. Bağdat'ta dönemin kıraat, fıkıh ve hadis âlimlerinden ders okudu. Onun ilim yolculuğu uzun bir süre devam etti. Bu uzun tahsil hayatı boyunca 1300 hocadan hadis öğrendi. Hocaları daha hayatta iken hadis rivayet etmeye başladı.[2]
Hocalığı ve Yetiştirdiği öğrencileri:Dimyatî, Kahire'de Mansûriyye Medresesi'nde muhaddislerden meydana gelen bir topluluğa hadis okuttu ve burada ders veren ilk âlim olarak tanındı. Eserleriyle meşhur olan birçok âlim ve muhaddis ona talebelik etti. Bunların başında Muhammed b. İbrahim el-Cezerî, Ali b. Muhammed el-Yunînî, İbnSeyyidünnâs el- Ya'mûrî. Alemüddin el- Birzâlî, Yusuf b. Abdurrahman el- Mizzî, EbûHayyân el- Endelûsî. Zehebî ve Takıyyüddîn es-Sübkî gelmektedir.[3]
İlmi Kişiliği: Dimyatî, hadis rivayet ve dirayet ilminden başka fıkıh, kıraat, nahiv, Iugat ve edebiyata, özellikle ensâb ilmine nüfûzu ile de tanınmaktadır.Evs ve Hazrec kabilelerine dair yazdığı eserler onun nesep sahasındaki üstünlüğünü göstermektedir.[4]
Hakkında Söylenenler: Mizzî, hafızası onun kadar sağlam birini görmediğini söylemektedir.[5]Simâsı darbımesel olacak kadar güzel, kendisi mütevazi ve güler yüzlü idi. Zehebî de, yakışıklı, güzel ahlak sahibi, mütebessim bir kişi idi[6] demektedir.
Eserleri:
1. Cüz’ün fi hizikrü’l-muhâcirin min Kureyş ve hulefâihim ve mevâlîhîm hâssaten. Habeşistan'a ve Medine'ye hicret eden Kureyşliler’le onların müttefik ve mevla’larının listesinden ibaret olan eseri Albert Dietrich, Zahiriyye Kütüphanesi'ndeki iki nüshasını esas alarak neşre hazırlamıştır. Bu çalışma Fikret Işıltan tarafından "Abdalmu'min b. Xalaf ad-Dimyatî’nin Bir Muhacirün Listesi" adıyla tercüme edilerek Şarkiyat Mecmuası'nda yayımlanmıştır (III, 125-155).
2. Kitâbü'l-Erba’ne'lebdâli't-tüsd'iyyâtbi'l-Buhâri ve Müslim.
3. el-Muhtasar fî sîreti seyyidi hayri'l-beşer. Eserin bir nüshası Hindistan'da Patna Kütüphanesi'ndedir. (Catalogue, XV, 1007).
Bunlardan başka Dimyatî'ninensb sahasındaki otoritesini gösteren birçoğu da kırk hadise dair olan muhtelif eserleri bulunmaktadır.[7]